Ο Max Weber (i) έγραψε πως ένας υγιής καπιταλισμός δεν μπορεί να ανθίσει σε κοινωνίες που υπάρχει υπερβολική διαφορά ανάμεσα σε "ενσωματωμένους" και "αποκλεισμένους (ii)
Το συμπέρασμα αυτό λειτουργούσε μάλλον συμπληρωματικά στην "Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού" όπου θεωρούσε, την καλβινική ηθική σαν το βασικό λόγο που οδήγησε στην συσσώρευση του πλούτου και συνεπώς στην ανάπτυξη του καπιταλισμού, στις προτεσταντικές κοινωνίες, θέση που αμφισβητήθηκε και καταρρίφθηκε από τους νεώτερους (iii)
Σήμερα, εντελώς αυθαίρετα έχει επικρατήσει η τάση για ελεύθερες αγορές (στην ουσία ανεξέλεγκτες και ουσιαστικότερα ασύδοτες) στο όνομα μίας ευαγγελιζόμενης αυτορρύθμισης που "θα έρθει" μετά την πλήρη απορρύθμιση κοινωνιών και αγορών. Εγκαταλείπεται το κράτος δικαίου και κάθε έννοια νομιμότητας, προς όφελος της "αυτορρύθμισης" που "θα επιτευχθεί" αυτόματα αφού, η ισορροπία αυτή βασίζεται στις "αρετές" της αγοράς και φυσικά δυσπιστεί μπροστά σε κάθε έννοια νομι
μότητας (αφού η νομιμότητα χαρακτηρίζεται ως "αγκύλωση" του συστήματος). Αγκύλωση είναι η νομιμότητα εξίσου για την πολυεθνική των τροφίμων π.χ, αλλά και για τη διεθνή μαφία, το διεθνές οργανωμένο έγκλημα. Και οι δύο οικονομικές δομές (ή καλύτερα αγοραίες οργανώσεις), φτιάχνονται από ιδιώτες με ίδιους στόχους και ίδια θέση απέναντι στις ανάγκες και τις επιταγές της κοινωνίας.
Τι απομένει για τη διάσωση της ανθρωπιάς και
της ηθικής; Το τελευταίο καταφύγιο της κοινωνίας. Η δικαιοσύνη. Σε μία νέα (παγκόσμια) τάξη, είναι απαραίτητη η ηθική της ευθύνης, κατά τον στοχαστή. Η ηθική της ευθύνης όμως δε χωράει στη νέα παγκόσμια νεοφιλελεύθερη νέα τάξη. Και αυτό αποδεικνύεται κάθε μέρα μέσα από την καταγραφή της παγκόσμιας καθημερινότητας που καλείται ειδησεογραφία.
Ο Weber ήταν πάλι αυτός που στο τέλος της ζωής του δίδασκε σε διάλέξεις του πως η ηθική της πεποίθησης και η ηθική της ευθύνης δεν είναι αντίθετες. Αλληλοσυμπληρώνονται για να διαμορφώσουν τον "πολιτευόμενο άνθρωπο". Είναι μία διαπίστωση του στοχαστή, που και πάλι βρίσκετ
αι πολύ μακριά απ' ότι συμβαίνει σήμερα, στην εποχή της εξατομίκευσης και της εξιδανίκευσης της ατομικής επιτυχίας, παράλληλα με τη συντριβή των συλλογικοτήτων. Των ομάδων δηλαδή πολιτευόμενων ανθρώπων που συνιστούν παράλληλα και φορείς οργάνωσης των κοινωνιών.
Ο θάνατος της ταιριάζει πολύ
Ό νεοφιλελευθερισμός, όσο και αν προσπαθεί να πείσει πως πρόκειται για μία "μετεξέλιξη" του καπιταλισμού, πως είναι ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός που διαδέχτηκε τον παραγωγικό καπιταλισμό, διαπιστώνουμε πως δεν περιέχει καμία πρόταση οργάνωσης της κοινωνίας, καμία τοποθέτηση για τις πανανθρώπινες και αιώνιες αξίες και την θέση τους στο νέο κόσμο που αυτός προτείνει. Ούτε βέβαια μπορούμε να θεωρήσουμε αφορισμούς τύπου "Τέλος της Ιστορίας" πως αντέχουν σε συζήτηση πέρα από το καφενείο.
Δεν είναι παράξενο το ότι στο νεοφιλελευθερισμό, οι στόχοι επιτυγχάνονται από αόρατα χέρια, από αόρατες δυνάμεις, αρκεί να ελευθερωθούν οι αγορές; Και αυτό είναι πρόταση από ανθρώπους του 21ου αιώνα. Αν δεν πρόκειται για άσχετους, τότε πρόκειται για ύποπτους. Η υπερβατική αντίληψη για την οικονομία, η σχεδόν θρησκευτική αντιμετώπιση της, πόσο μπορεί να εξυπηρετήσει τις πραγματικές ανάγκες των λαών; Το ότι αντίθετα μπορεί να τους υποτάσσει εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των ελίτ, είναι αναμφισβήτητο. Θυμίζει το ιερατείο του Μεσαίωνα που σαν άλλη ελίτ εκμεταλλευόταν λαούς στο όνομα μίας αντίστοιχης υπερβατικής "ιδέας" που χωρούσε πολλές (και βολικές) ερμηνείες.
Όσο και αν το σκεφτεί κανείς, πρέπει να παραδεχτούμε πως ο νεοφιλελευθερισμός και η προτεινόμενη ομάδα οικονομικών ελευθεριών που όχι απλά προτείνει αλλά τις ασπάζεται ως εικονίσματα (ελευθέρία διακίνησης κεφαλαίων, υπηρεσιών, αγαθών, ανθρώπων) δεν αποτελεί μία ενότητα, ένα υποκεφάλαιο, στην ιστορία και την εξέλιξη του καπιταλισμού. Η εγγενής βαρβαρότητα που εντοπίζεται μέσα στον νεοφιλελευθερισμό έρχεται σε αντιθεση με έναν βασικό ορισμό και επιδίωξη του καπιταλισμού.
Όπως αποδεικνύει ο Weber (αχ αυτός ο άνθρωπος) στην "Προτεσταντική ηθική..." του, ο καπιταλισμός αποτελεί έναν τρόπο να αποφευχθεί η ολική καταστροφή της κοινωνίας (iv) Μη ξεχνάμε πως ο καπιταλισμός πάντα έβρισκε πρόσφορο έδαφος, σαν "λυτρωτική πρόταση", σε χώρες και κοινωνίες που επεπειλούταν η καταστροφή , λόγω της διάλυσης, της συντριβής της εσωτερικής και διεθνούς οργάνωσης (πόλεμοι ψυχροί και θερμοί, περίοδοι κατακτήσεων νέων γαιών και εδαφών κλπ)
Σήμερα ο χρηματοπιστωτικός "καπιταλισμός" δεν έχει καμία πρόταση για τη λύση των προβλημάτων που ο ίδιος δημιουργεί. Είναι ο ίδιος η αιτία της καταστροφής.
Και εμείς ....είμαστε οι παρατηρητές της διάλυσης της ίδιας μας της ζωής.(v)
________________________________
i Ο αστός Marx για κάποιους
ii Οικονομία και κοινωνία - επιμέλεια Θ. Γκιούρας Αθήνα 2005
iii Sombart, Braudel
iv Οι μερικές καταστροφές ούτως ή άλλως προβλέπονται στον καπιταλισμό. Ή εικόνα του εμποδίου προς την ολική καταστροφή πάντα συνόδευε τον καπιταλισμό. Το New Deal ήταν ένα καλό και εξελιγμένο παράδειγμα. Αλλά ο καπιταλισμός είναι πάντα καπιταλισμός και η εκμετάλλευση των μη εχόντων τα μέσα παραγωγής, βασική ιδιότητα του.
v. Προς το παρόν είμαστε αυτοί που βλέπουν τη διάλυση της Ευρωζώνης, όπως πολύ σωστά είχαν προβλέψει οι αντισυστημικοί αναλυτές, εδώ και 20 μήνες σχεδόν. Τουλάχιστον άρχισαν πια να το παραδέχονται και οι "θεράποντες του ευρώ". Η ευρωζώνη ήταν καλό παράδειγμα. Τέκνο και θύμα και η ίδια, του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος για να ζήσει πρέπει να τρέφεται με τις σάρκες των τέκνων του.
Δείτε και το παλιό άρθρο του Θ. Γιαλκέτση στο σημειωματάριο ιδεών