Δημοσιεύουμε τη συνέχεια του post Θεσσαλονίκη (αν και με κάποια καθυστέρηση, αλλά η επέτειος της ντροπής της 24ης Ιουνίου ήταν ευκαιρία και έδενε με τα περιστατικά που αφηγούμαστε παρακάτω). Η αφετηρία μας αυτή τη φορά, είναι η αμφισβήτηση τους «εθνικά ορθοδόξους» του ρόλου της εβραϊκής κοινότητας στην ανάπτυξη του χαρακτήρα της και του πολιτισμού της πόλης. Η επίσκεψη στα σχόλια της αρχικής ανάρτησης αλλά και η αντιπαραβολή γνωστών πια, θέσεων που εκφράζονται δια του φόρουμ των νεοσσών, το πιστοποιεί επαρκώς.
Η εθνικά ορθή ιστοριογραφία, την περίοδο αυτή την αποσιωπά, μόνο και μόνο γιατί δεν τη βολεύει. Έτσι κατανόησα την απορία του νεοσσού, ο οποίος μάλιστα με καλούσε να αποδείξω πως ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν η καρδιά της Θεσσαλονίκης.
Όμως η μοίρα ενός έθνους ή ενός λαού συμπαθή νεοσσέ, δεν μπορεί να κρίνεται από ότι βολεύει τους κυβερνώντες και την εθνικά ορθή ιστοριογραφία τους.
Επειδή οι καιροί πάλι μας φέρνουν μπροστά σε αντίστοιχες προκλήσεις και εμείς πάλι δείχνουμε πως είμαστε, αν μη τι άλλο, άξιοι της μοίρας μας. Της κακής μας μοίρας.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν, από το γεγονός της παρουσίας των Σεφαρδιτών από το 1492 ας αντιπαρέλθουμε την συνύπαρξη Μουσουλμανικού, Χριστιανικού και Εβραϊκού στοιχείου αρμονικότατα έως τον 20ο αιώνα και ας εστιάσουμε στο λυκαυγές του αιώνα των αλλαγών, στο 1899, με την ίδρυση του σιωνιστικού κινήματος στην Ευρώπη.
Το χρονικό: Ιδρύεται η Kadima (προς τα εμπρός, προς την Ανατολή) από 20 νεαρούς απόφοιτους της Talmud Tora, ήτοι της Θεολογικής σχολής. Κατά τον καιρό εκείνο, και μέχρι και το 1919, η Θεσσαλονίκη θεωρείται ως «η Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων»[1].
Η (υποδειγματικά) ανεκτική πολιτική της τουρκικής (!!) αλλά και της ελληνικής κυβέρνησης (!!!), επέτρεψαν στην εβραϊκή κοινότητα να διατηρήσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολυδιεκδικούμενη πόλη. Αυτό σε συνδυασμό με το μέγεθος της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη και γιγάντωση του σιωνιστικού κινήματος. Όμως, τότε πως αφυπνίσθηκε η εθνικιστική συνείδηση στην κοινότητα αυτή, που σε αντίθεση με άλλες εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης, δοκιμάστηκε λιγότερο από τον αναπτυσσόμενο αντισημιτισμό των κατοίκων της ηπείρου μας;
Μετά το 1908 και την επανάσταση των Νεότουρκων, η αποκατάσταση των πολιτικών ελευθεριών απεγκλώβισε εθνικιστικές προσδοκίες των μειονοτήτων (έστω και παροδικά). Το ελληνικό στοιχείο απέβλεπε στην ανάκτηση της Μακεδονίας. Υπό τον φόβο των Βουλγάρων και των αντιστοίχων επεκτατικών στόχων τους, έστειλαν στη Θεσσαλονίκη τους ικανότερους οικονομικούς τους πράκτορες για να σταθμίσουν τις δυνατότητες πραγματοποίησης της Μεγάλης Ιδέας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία[2]. Οι πράκτορες αυτοί διαπίστωσαν και ανάφεραν πως ο ελληνικός πληθυσμος της Θεσσαλονίκης ήταν πολύ υποδεέστερος από εκείνον των Θεσσαλονικέων Εβραίων και ο οικονομικός του ρόλος ήταν ασήμαντος. Μέσα σε λίγα χρόνια στις αρχές του αιώνα, το ελληνικό κράτος ιδρύει 3 τράπεζες στην περιοχή για την ενίσχυση του ντόπιου ελληνικού στοιχείου ενώ παράλληλα γίνεται προσπάθεια απόσπασης των επιχειρήσεων μεσαζόντων στον αγροτικό τομέα, από τα χέρια των εβραίων, προκειμένου νέοι μεσάζοντες, έλληνες να κυριαρχήσουν στο χώρο. Αυτό τελικά δεν επετεύχθη, λόγω της μη συνεργασίας των λιανοπωλητών (οπωροπωλών) οι οποίοι ήταν επίσης εβραίοι και υποστήριξαν τους ομόθρησκους τους. Σύντομα η ελληνική κοινότητα και το ελληνικό κράτος θα ξέφευγε από τα όρια του οικονομικού ανταγωνισμού και θα περνούσε στην εθνικιστική βία.
Μετά τον Ιούλιο του 1908 και την επαναφορά του Συντάγματος του Midhat Pasa, ακολούθησαν 2 μήνες ειρήνης και πραγματικής συμφιλίωσης του πληθυσμού. Αυτό μέχρι το Σεπτέμβρη.
Με την άφιξη της Βουλγάρικης αντιπροσωπείας, οι Έλληνες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις εορταστικές εκδηλώσεις του «λίκνου της ελευθερίας» όπως γινόταν στις προηγούμενες εκδηλώσεις με τους Τούρκους ή και τους Σέρβους.
Ο πληθυσμός που είχε υποδεχτεί ένθερμα τους Έλληνες απογοητεύτηκε και τελικά το ελληνικό στοιχείο, υποχρεώθηκε να συμμετάσχει στις εκδηλώσεις, φορτισμένο όμως από την συνεχή προβολή και καλλιέργεια εθνικιστικών ιδεοληψιών εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης. Μοιραίο ήταν να αναζητήσει εχθρούς πρσφερόμενους για εκτόνωση του συσσωρεμένου μίσους. Χαρακτηριστικά είναι τα δημοσιεύματα του Φάρου της Θεσσαλονίκης που προτρέπουν τους Έλληνες για οικονομικό πόλεμο στους…. Εβραίους. Τα επεισόδια μεταξύ Έλλήνων και Εβραίων αρχίζουν να πληθαίνουν. Η ίδια εφημερίδα, προτρέπει σε πιο βίαια επεισόδια, τα οποία δεν αργούν να εκδηλωθούν. Κατηγορεί τους Εβραίους πως «..ξεπουλήθηκαν σε ξένη δύναμη γιατί αποσκοπούν στη …διάλυση της αυτοκρατορίας..». Επεισόδια βαναυσότητας έλαβαν χώρα, όπως όταν Έλληνες πυροσβέστες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε κατάσβεση πυρκαγιάς σε εβραϊκή οικοδομή.
Μία μικρή ανακωχή που πέτυχε η επιτροπή Ένωσης Και Προόδου δε διήρκεσε πολύ. Το Μάιο του 1909 σε δύο εφημερίδες (Φάρος και Αλήθεια) δημοσιεύονται
επιφυλλίδες που κατηγορούν τους Ισραηλίτες ως διαλυτικά της …αυτοκρατορίας, στοιχεία[3]
Γίνονται διαβήματα επί διαβημάτων, αλλά μέχρι να τελεσφορήσουν έχουν περάσει άλλοι δύο μήνες πλήρεις δημοσιευμάτων ανάλογου χαρακτήρα. Εν τω μεταξύ οι εβραϊκές εφημερίδες κατηγορούν τις ελληνικές για τον αποκλεισμό του εμπορίου και των εβραίων εργατών.
Ακολουθούν και άλλα περιστατικά, μέχρι που φτάσαμε στα πογκρόμ του 1931 και 1933.
Η κύρια διωκτική «πατριωτική» οργάνωση ήταν η Εθνική Ένωσις Ελλάς (ΕΕΕ), με κράνη και κιτρινα πουκάμισα και άλλες ομάδες «πατριωτών» όπως ο Κεντρικός Σύνδεσμος της Αντιεβραϊκής Νεολαίας.
Ενα μεγάλο μέρος του Ελληνικού πληθυσμου επίσης θεωρεί σαν πρόκληση εκ μέρους των Εβραίων το ότι αναρτούν την Ελληνική σημαία σε κοντάρι που δεν έχει σταυρό στην κορυφή του !!!!!!
Η προπαγάνδα της εθνοτικής και θρησκευτικής καθαρότητας έχει κάνει τις σχέσεις των Θεσσαλονικέων με τους Εβραίους τεταμένες και το μόνο που χρειαζεται είναι η σπίθα που θα ανάψει τη φωτιά.
Το 1930, η Μακαμπί της Βουλγαρίας (αθλητικό – πολιτιστικό σωματείο των εβραίων) γιόρταζε τα 25 χρόνια από την ίδρυσή της. Στον εορτασμό, στη Σόφια, κάλεσαν και συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλες τις Μακαμπί του κόσμου. Μεταξύ των κληθέντων, ήταν και ο Γιτσάκ Κοέν, εκπρόσωπος της Μακαμπί Θεσσαλονίκης.
Η εκδήλωση γινόταν ταυτόχρονα με το συνέδριο των βουλγάρων κομιτατζήδων στη Σόφια, οι οποίοι και κάλεσαν την τοπική Μακαμπί και τους φιλοξενούμενούς της, στις εργασίες του συνεδρίου τους.
Η εφημερίδα «Μακεδονία», με αφορμή τα εγκαίνια της νέας αίθουσας της Μακαμπί στη Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 1931, αρχίζει προπαγανδιστική αρθρογραφία προβάλλοντας «κατάλληλα» τη συνεύρεση στη Σόφια. Σε κύριο άρθρο που υπέγραφε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας Ν. Φαρδής (Σάββατο, 20/6/1931) αναφερόταν ότι η Εβραική Μακαμπί της Θεσσαλονίκης στο συνέδριο των κομιτατζήδων της ΕΜΕΟ στη Σόφια είχε ταχθεί υπέρ της αυτονόμησης της Ελληνικής Μακεδονίας, ενώ εκτός από χαιρετισμό και παρακολούθηση του συνεδρίου, δεν μίλησαν.
Καλλιεργείται έτσι στους Έλληνες ότι Εβραίοι και Βουλγαροι συνομωτούν (all time classic σενάριο) εις βάρος της Μακεδονίας. Δυο μέρες αργότερα το υπουργείο Εσωτερικών επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς της εφημερίδας, παρά την κατηγορηματική διάψευση των εκπροσώπων της Μακαμπί.
Οι πατριώτικες οργανώσεις με πρωτοστάτη την ΕΕΕ απαιτούν από την εβραϊκή κοινότητα να αποκηρύξει τη Μακαμπί. Η "Εθνική Παμφοιτητική Ένωσις" μοιράζει αντιεβραικές προκηρύξεις σε όλη τη Θεσσαλονίκη σχεδόν.
Στις 24 Ιουνίου η Ισραηλιτική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης διαμαρτύρεται με ανακοίνωσή της στον Τύπο επισημαίνοντας τους κινδύνους που κρύβει η δαιμονοποίηση των Εβραίων.
Επίσης καλεί τις αρχές να πάρουν μέτρα για να μην ξεσπάσουν αντιεβραικές ταραχές. Το ίδιο απόγευμα ύστερα απο αυτην την προκλητικότατη ανακοίνωση της Ισραηλίτικης κοινότητας στον τύπο, τα γραφεία της Μακαμπί δέχονται επίθεση από έλληνες, οι οποίοι τα περικυκλώνουν, σπάνε τις πόρτες και τα καταστρέφουν.
Στη Βουλή ο πρωθυπουργός Βενιζέλος, δικαιολογεί την άσκηση δίωξης εναντίον της Μακαμπί για εσχάτη προδοσία, ενώ ταυτόχρονα υπερθεματίζει για τη νομιμόφρονα στάση του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης σε μια προσπάθεια να διατηρήσει τις ισορροπίες.
Στις ημέρες που ακολουθούν, ομάδες αγανακτισμένων ελλήνων επιτίθενται εναντίον Εβραίων.
Την Κυριακή 28 Ιουνίου εθνικιστικές ομάδες μαζί με άλλους αγαναχτισμένους έλληνες επιτίθενται στην εβραϊκή συνοικία Νο 6.
Η «Μακεδονία» της Δευτέρας συνεχίζει την καλλιέργεια του μίσους και καταγγέλλει τους εβραίους ως υποκινητές των αιματηρών επεισοδίων καλεί δε, το λαό να τελειώνει με τους εβραίους της πόλης που «πάντα ήταν εναντίον του Ελληνισμού».
Το επόμενο βράδυ στις 29 Ιουνίου περιπου 2000-3000 έλληνες επιτίθενται στην εβραϊκη γειτονιά Κάμπελ όπου ζούσανε 220 εβραϊκές οικογένειες. Μέσα σε μια ώρα έντεκα εβραικα σπίτια , το εβραικο σχολείο, το εβραικο φαρμακείο, το σπίτι του ραβίνου και η συναγωγή καταστρέφονται από τους «αγανακτισμένους» έλληνες.
Ταυτόχρονα το ίδιο βράδυ άλλοι έλληνες επιτίθενται στην εβραϊκή συνοικία 151 στην Κάτω Τούμπα και στην εβραϊκή συναγωγή στη Χαριλάου.
Την επόμενη ημέρα η κυβέρνηση κινητοποιείται και καταστέλλει τους αγαναχτισμένους Θεσσαλονικείς και τα επεισόδια λήγουν επιτέλους.
Ο ελληνικός εθνικισμός στην περίπτωση της Θεσαλονίκης και του εβραϊκού της στοιχείου, απέδειξε πως ποτέ του δεν αγάπησε τη χώρα για την οποία τόσο πολύ «κόπτεται». Η πρόοδος και η ευημερία που είχε επιτευχθεί στο Οθωμανικό πνεύμα της ανοχής, εξαφανίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από τη μισαλλοδοξία του «εθνικά ορθού». Αντί, με τη διδασκαλία των ελληνικών, στα εβραϊκά και στα μουσουλμανικά σχολεία (όπως είχε ξεκινήσει να γίνεται), να ενσωματωθούν πληθυσμοί στον νεοελληνικό πολιτισμό, φροντίσανε οι καλοί εθνικιστές να μισηθούν οι γείτονες σε τέτοιο βαθμό που να ξεκινάει ο ένας, πογκρόμ εναντίον του άλλου. Το ίδιο κάνει και σήμερα.
Αναρωτήθηκε ποτέ κανείς γιατί τα χρόνια αυτά, λίγο πριν και λίγο μετά τους βαλκανικούς πολέμους, είναι τόσο σκοτεινά για εμάς τους νεοέλληνες; Αναρωτήθηκε κανείς γιατί είμαστε τόσο αδαείς στην ιστορία των γειτόνων μας, που είναι όμως και δική μας ιστορία;
Γιατί προτιμάμε σαν λαός να αποκοιμόμαστε με τις εθνικιστικές φανφάρες των ακροδεξιών, τα «ελληνόψυχα» συνθήματα του «μακαριστού», τα παραμύθια των Λιακοπουλοβελόπουλοκεραμιδάδων; Γιατί παρατηρούμε στον τόπο αυτό το φαινόμενο αδαείς και δοκησίσοφοι να αναμασούν αρχαία ρητά και γνωμικά δίχως να εντοπίζουν το νόημα των όσων λένε; Γιατί κάτι τύποι με μανία καταδιώξεως και ναπολεόντειο σύμπλεγμα, πλασάρονται ως συγγραφείς και μάλιστα με «κοινό» (βλ. Πλεύρης);
Ο καιρός μας έφερε πάλι ενώπιους με προκλήσεις ου βρίσκουν το ιστορικό τους ανάλογο στην περίοδο αυτή, της κατάρρευσης του «μεγάλου ασθενούς». Πάλι συμβιώνουμε με μειονότητες πολιτικές, θρησκευτικές, πολιτιστικές. Είμαστε μία νέα γενιά Ελλήνων, που όμως όπως και η παλαιότερη, φροντίζουμε να καταστρέψουμε ότι το διαφορετικό, αντί να το κατανοήσουμε και να ωφεληθούμε.
[1] Rena Molho “La Renouveau” στο G. Veinstein (επιμέλεια) Salonique 1850-1918. “La ville des Juifs” et le reveil des Balkans Paris 1992
[2] Ι. Κολιόπουλος «Ο Μακεδονικός Αγώνας» στο «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» Εκδ. Αθηνών τομ XIV σελ 215-245 Αθήνα 1979
[3] Στέφανος Ξένος «Ο διάβολος εν Τουρκία» Κων/πολη 1864 ένα κείμενο που προβάλλεται.
_____________________________
Παλιά σχόλια (40)
Δημοσιεύουμε τη συνέχεια του post Θεσσαλονίκη (αν και με κάποια καθυστέρηση, αλλά η επέτειος της ντροπής της 24ης Ιουνίου ήταν ευκαιρία και έδενε με τα περιστατικά που αφηγούμαστε παρακάτω).