Σίγουρα έχει διαφορά το αδιαπραγμάτευτο μνημόνιο με το διαπραγματευμένο
Από την εποχή που ξεκίνησε ο εφιάλτης της οικονομικής κρίσης, σχολιαστές, αναλυτές και φυσικά πολιτικοί, ξεκίνησαν πέρα από την αναζήτηση των αιτίων της, μία σύγκριση με τον “παραδοσιακό καπιταλισμό -ή τον καπιταλισμό όπως τον γνωρίσαμε οι 2-3 μεταπολεμικές γενιές, τον Κεϋνσιανισμό ή τον καπιταλισμό του κρατικού παρεμβατισμού.
Όντως η επιβολή του “ανόθευτου”, του καπιταλισμού της “ελεύθερης” αγοράς, του καπιταλισμού των άγριων θηρίων και της ζούγκλας, που επιβλήθηκε μέσω συνταγματικών εκτροπών και νομοθετικών παραστρατημάτων, συνοδεύτηκε από εξαιρετικά αντιλαϊκά μέτρα που επιβλήθηκαν, όπου επιβλήθηκαν, με το το πρόσχημα της “Εθνικής Ανάγκης” και παράλληλα καλλιεργώντας την αντίληψη πως πρόκειται για την τιμωρία όσων καλοπέρασαν μέσα στο κλίμα διαφθοράς που τόσα χρόνια, το “ένοχο” παρεμβατικό κράτος επέτρεπε, ή στην πιο ήπια μορφή του, ανεχόταν. Πάντα δηλαδή, προηγούνταν μία ενοχοποίηση του παρεμβατικού κράτους, μέσω της οποίας “αναδεικνύονταν οι αρετές του ανόθευτου καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς”. Ένιωθες ένοχος γιατί έζησες σαν άνθρωπος ενώ η αρμόζουσα ηθική επέβαλε και να ζεις και να δουλεύεις σαν σκύλος, λαμβάνοντας και την ίδια ανταπόδοση που δέχεται με ευγνωμοσύνη ένας σκύλος.
Το δίπολο, παίζει πολύ σήμερα. Οι παραδοσιακές μορφές κυκλοφορίας του χρήματος από τα πάνω, που χρησιμοποιούσε η “παλιά” οικονομία, αποτελούν τους δαίμονες της νέας οικονομίας. Μπορεί κανείς να το διαπιστώσει κάθε βράδυ στα Δελτία Εξημέρωσης των 8 και των 9. Ξεκινάνε με τους “κακούς” και “αντικοινωνικούς” δημοσίους υπαλλήλους, δίχως να έχει αναφερθεί ούτε μία φορά πως οι μισθοί τους αποτελούσαν πάντα την αφετηρία της οδού του χρήματος και προς τα καταστήματα λιανεμπορίου, την κτηματαγορά, την αγορά άλλων υπηρεσιών.
Συνεχίζουν με τους “καλοπερασάκηδες αγρότες” δίχως να αναφέρουν πως οι ενισχύσεις που τους δίνονταν, έδιναν το εναρκτήριο λάκτισμα για να κυκλοφορήσει το χρήμα και στο τελευταίο χωριό.
Κατακεραυνώνουν τη δημόσια σπατάλη στα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων αλλά και αλλού, αλλά δεν αναφέρουν πως με τις απευθείας πληρωμές του δημοσίου, προς εργολήπτες και προμηθευτές, μεταγγιζόταν αίμα στην πραγματική οικονομία. Ξεριζώνουν το κράτος πρόνοιας χαρακτηρίζοντας το ως αμαρτωλό, αλλά ξεχνούν πως αποτελούσε καταφύγιο για τους άπορους και τους αδύναμους ενώ παράλληλα κινούσε και τους μηχανισμούς ροής του χρήματος.
Κατηγορούν το ΕΣΥ πως δεν έχει κέρδος λες και η ανθρώπινη υγεία δεν αρκεί από μόνη της ως λόγος ύπαρξης συστήματος υγείας. Αντίθετα αν τα νοσοκομεία έχουν κέρδη, αυτό αρκεί. Δε χρειάζεται να θεραπεύουν κιόλας.
Το ίδιο και στην παιδεία. Το δημόσιο σχολείο είναι άχρηστο αφού δεν προσπορίζει κέρδος για το κράτος. Το ότι το ποσοστό αναλφαβητισμού είναι από τα μικρότερα στην Ευρώπη, ουδόλως μετράει.
Με λίγα λόγια. Το κοινωνικό κράτος δεν παράγει όφελος προσμετρήσιμιο σε ευρώ. Το άλλο, εκείνο της ελεύθερης οικονομίας και του ανταγωνισμού με κάθε τρόπο, λένε πως παράγει κέρδος. Υπάρχει και η στατιστική αποδειξη: Σε χώρες ανά τον κόσμο όπου παρεμβαίνει, το ΔΝΤ οδηγεί σε απότομη πτώση του προσδόκιμου ζωής.
Μη βιαστείτε να αφορίσετε πως το σύστημα ήταν σάπιο και απόδειξη είναι οι κλέφτες που εξέθρεψε. Μη βιαστείτε γιατί άλλο είναι το σύστημα της οικονομίας καθαυτό και άλλο η έλλειψη ελέγχου και η απουσία δικαιοσύνης. Ποτέ δεν κρύψαμε εδώ στο JR, πως θέλουμε την γνήσια λαϊκή εξουσία, και κατά συνέπεια και τον λαϊκό έλεγχο. Τον έλεγχο ο οποίος χάθηκε μόλις τον ανέλαβαν οι επαγγελματίες αντιπρόσωποι και ελεγκτές.
Κανείς δε μας γλίτωσε από τους “ελεγκτές και εγγυητές της ορθής λειτουργίας της δημοκρατίας μας”.
Τέλος πάντων, η εισαγωγή παραήταν μεγάλη.
Στη διαδικτυακή έκδοση του αμερικάνικου περιοδικού The Nation, δημοσιεύτηκε στις 5/6/2011, ένα άρθρο του επίκουρου καθηγητή ανθρωπιστικών επιστημών (humanities στα ελληνικά), στο Villanova University, Eugene McCarraher, με τίτλο The End of Capitalism and the Wellsprings of Radical Hope, δηλαδή - Το τέλος του καπιταλισμού και οι θεμελιώδεις αρχές (τα κλειδιά θα μπορούσε να πει κανείς) της Ριζοσπαστικής Ελπίδας.
Στο κείμενο δεν υπάρχει πουθενά η σύγκριση των “καπιταλισμών” αφού αντιμετωπίζονται σαν όψεις του ίδιου νομίσματος*.
Αξίζει να το διαβάσουμε γιατί
α. ξεκαθαρίζει πως είτε καπιταλισμός της καταστροφής (χρηματοπιστωτικός) , είτε καπιταλισμός της φορντικής αλυσίδας παραγωγής, η θέση του λαού είναι πάντα κάτω από τη μπότα του αφεντικού. Για να μη χάνουμε το στόχο που οφείλουμε στην ταξική μας υπόσταση να έχουμε.
β. είναι περιεκτικό, σύντομο και κατανοητό.
(Μεταφραστική προσπάθεια: Sky. Καλού κακού δίνεται και σύνδεσμος στο πρωτότυπο)
Γιατί να θέλουμε να ανακαλύψουμε εκ νέου τον καπιταλισμό; Αντί να τον ανακαλύψουμε εκ νέου, θα πρέπει να θυμηθούμε γιατί ο καπιταλισμός είναι τόσο κακοήθης. Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε διατυπώνοντας το αυτονόητο (το οποίο, προφανώς, χρειάζεται επαναδιατύπωση):
-Ο καπιταλισμός από τη φύση του αλλά και από την λογική του είναι αδιόρθωτα άπληστος.
-Ως ένα σύστημα ιδιοκτησίας καθοδηγείται από την ανάγκη για μεγιστοποίηση του κέρδους και της παραγωγής.
Ο καπιταλισμός είναι ένας γίγαντας, που περιστρέφεται διαρκώς, στη δίνη της συσσώρευσης. Με τις συντηρητικότερες εκτιμήσεις,, είναι η πιο δυναμική αλλά και η πιο πρωτόγονη μορφή οικονομίας στην ιστορία.
Όπως ο Μαρξ παρατήρησε τις πρώτες σελίδες του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, ο καπιταλισμός βρίσκεται σε διαρκή επαναπροσδιορισμό: “Η αστική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να ριζοσπαστικοποιεί / εξελίσσει αδιάκοπα τα εργαλεία παραγωγής, και ως εκ τούτου τις σχέσεις παραγωγής, και μαζί τους ολόκληρη την κοινωνία” (εννοεί τους κοινωνικούς συσχετισμούς).
Πάντα επιδιώκοντας νέους τρόπους να βγάλουν χρήματα, οι καπιταλιστές, έχουν εφεύρει εκ νέου το (ίδιο) σύστημα πολλές φορές ήδη. Οι περιφραγμένες αγροτικές εκτάσεις (φέουδα - τσιφλίκια - φάρμες), τα εργοστάσια, με αλυσίδες στα πρότυπα του Φορντ - αλυσίδα παραγωγής, αυτοματισμοί και η «ευέλικτη παραγωγή» - αναδιαμόρφωση, στο όνομα του κέρδους είναι η μόνη σταθερά στον καπιταλισμό.
Κάθε μορφή του, κάθε ενσάρκωση του, έχει παρουσιάσει νέους τρόπους εκμετάλλευσης νέα πρόσωπα και τύπους διαφθοράς σχεδιασμένα από τους γκουρού των οικονομικών και των διαχειριστικών σοφιστειών**.
.Για να είμαστε σίγουροι, οι μεταρρυθμιστές έχουν εν μέρει επιτυχίες στη διαμόρφωση αυτών των επανεφευρέσεων: συλλογικές διαπραγματεύσεις, κανονισμούς των επιχειρήσεων και του κράτους πρόνοιας. Ό, τι νίκες για δικαιοσύνη, για τους εργαζόμενους έχουν κερδηθεί με σκληρό αγώνα αλλά ο καρπός της παρατεταμένης πάλης είναι πενιχρός.
Όσο δαιμόνιες ή αποτελεσματικές και αν είναι οι μεταρρυθμίσεις***, μένουν περιορισμένες, αν τελικά δεν ανατραπούν, από την ατίθαση, ανεξέλεγκτη και ιδιοτελή φύση του καπιταλισμού. Όπως μπορούμε να δούμε από την ιστορία του τα τελευταία σαράντα χρόνια, μια εποχή που έχει σημαδευτεί από την υπερατλαντική επίθεση για την κοινωνική δημοκρατία και το New Deal / Μεγάλη Κοινωνία φιλελευθερισμού- η οργή που συσσωρεύεται, παραμένει η καρδιά και η ψυχή των αρπακτικών του καπιταλισμού Έχουμε καλούς λόγους για να πιστεύουμε ότι οι καπιταλιστές πάντα θα αναζητούν και θα βρίσκουν φρέσκους τρόπους για να αποτινάξουν τα δεσμά και να νικήσουν τους αντιπάλους τους.
Η ανομία του καπιταλισμού πηγαίνει βαθύτερα από την εγγενή αδικία της ως πρόταση πολιτικής οικονομίας, ανήθικης εφευρετικότητας τεχνικών ικανοτήτων και αρπακτικής σχέσης με το φυσικό κόσμο. Με χαρακτηριστική ευλυγισία,, ο καπιταλισμός μας αναγκάζει να γινόμαστε άπληστοι, κτηνώδεις και μικροπρεπείς. Χρειάζεται και παίρνει αυτό που οι Έλληνες ονόμαζαν pleonexia -μια ατελείωτη πείνα για όλο και περισσότερα- και το μετατρέπει από χοντράδα και αήθεια στην κεντρική αρετή του συστήματος. Η ιερότητα της «ανάπτυξης» στην καπιταλιστική νοοτροπία πηγάζει από αυτή την ηθική αλχημεία, όπως και η αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά μετατρέπεται σε ένα -κυρίαρχο- μοντέλο ανθρώπινων σχέσεων.
Επιστρατεύοντας μας σε οικονομικό πόλεμο, ο καπιταλισμός μας μετατρέπει σε τυχοδιώκτες, θωρακισμένους απέναντι στα θύματα και τις παράπλευρες απώλειες, που λεηλατούν τη γη για να γεμίσουν τα ράφια και τις τράπεζες τους με τα προϊόντα της λεηλασίας.
Ο καπιταλισμός θεμελιακά καταδικάζεται, όχι για την κακοδιανομή του παγκόσμιου πλούτου ή για την οικολογική καταστροφή - λεηλασία που επιδιώκει αλλά κυρίως γιατί συστηματικά καλλιεργεί ανθρώπους που τείνουν προς την αδικία και την αρπακτικότητα****
Και νομίζω ότι εμείς στην Αριστερά, χρειάζεται να απορρίψουμε ως άσχετο το πρότυπο της απολογητικής του καπιταλισμού πως η υλική ευημερία και το τεχνολογικό επίτευγμα παράγονται από την καπιταλιστική επιχείρηση. Καμία ποσότητα αγαθών και εμπορευμάτων δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τις ζημίες από το σφυροκόπημα που υφίσταται η ανθρώπινη φύση από τo σκόπιμο χάδι στις πιο αποτρόπαιες ιδιότητες μας.
Η βεβήλωση των αξιών που θεωρούμε πιο υψηλές και πολύτιμες, είναι ο κύριος λόγος που πρέπει να θέλουμε να καταργήσουμε τον καπιταλισμό και όχι να τον επανεφεύρουμε.
Αυτό σημαίνει ότι αυτό που χρειάζεται επανεφεύρεση δεν είναι ο καπιταλισμός -αυτό αφήστε το στους φινετσάτους βαρβάρους των οικονομικών σχολών- αλλά η ηθική και πνευματική μας φαντασία. Δεν εννοώ μόνο τη σοφία που βρίσκεται στις σεβάσμιες παραδόσεις της Αριστεράς. Ακόμη και εκείνοι που τάχθηκαν κατά του καπιταλισμού συχνά έχουν πέσει θύματα στις αυταπάτες του: το ιδανικό της «ανάπτυξης», η μυθολογία της «προόδου», τον αλγόριθμο της "Καινοτομίας"
Οποιαδήποτε προσπάθεια για να τερματίσουμε την τυραννία του Μαμμωνά, πρέπει να ζυμώνεται και με άλλες παραμέτρους. Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος; Τι θέλουμε πραγματικά; Αυτά είναι ηθικό, ακόμη και θρησκευτικές ερωτήσεις -το είδος των ερωτήσεων που συχνά απορρίπτονται ως πολιτικά ασόβαρες, ή υποβάθμιζουν το ταμπού της «ιδιωτικής ζωής». Αλλά είναι επίσης πολιτικά ζητήματα, για τις απαντήσεις που καθορίζουν τους στόχους καθώς και τα μέσα της παραγωγής. Η αρχαία ηθική και οι μεταφυσικές ανησυχίες μπορεί να αποδειχθούν όχι μόνο κάστρα της αντίδρασης αλλά και θεμέλια , για μία ριζοσπαστική ελπίδα.
_________________________________
* Μοιάζει κάπως με το σύγχρονο ερώτημα περί αναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου, ερώτημα που ψαρεύει στα θολά νερά, ψάρια πρόθυμα να πιαστούν νομίζοντας πως ο ψαράς τα θέλει για να τα βλέπει και όχι για να τα φάει. Και ενώ το πραγματικό ερώτημα που δεν συζητάνε η εξουσία και οι υπηρέτες της παραμένει άλλο: Μνημόνιο ή Όχι Μνημόνιο** Η χρήση της λέξης σοφιστεία υποδηλώνει απάτη με πρόθεση;
*** Σοσιαλιστικών κατευθύνσεων αλλά όχι σοσιαλιστικές
**** Σε απλά ελληνικά καλλιεργεί βαρβάρους