Στο κυριακάτικο Έθνος διαβάζουμε πως καταργείται ο νόμος του 1959, που ανέστειλε τη δίωξη των Γερμανών εγκληματιών πολέμου και ανοίγει ο δρόμος για να δικαστεί ο Αλόις Μπρούνερ, που οργάνωσε την «τελική λύση» σε βάρος 50.000 Εβραίων στην κατοχική Θεσσαλονίκη.Θα αφήσω κατά μέρος τη συζήτηση για το πόσο χρήσιμη είναι σήμερα η δικαστική ανακίνηση παρόμοιων υποθέσεων όταν η πλειοψηφία των καταζητούμενων ναζί εγκληματιών θα έχει ήδη πεθάνει. Για παράδειγμα, αν ζει σήμερα ο φρικιαστικότερος ίσως εγκληματίας ναζί που έδρασε στην Ελλάδα, ο Αλόις Μπρούνερ, θα είναι 98 χρονών πράγμα απίθανο. Το ζήτημα εδώ είναι μια ιστορική αποτίμηση απαλλαγμένη από ρεβιζιονισμό, πάθη κι έριδες που ταλάνιζαν τα προηγούμενα χρόνια λόγω της κοντινής χρονικής απόστασης από το τέλος του Β' ΠΠ. Πλέον η ηθική καταδίκη είναι δεδομένη, αυτό που μένει δεν είναι μόνο η ιστορική αποτίμηση αλλά και η ξεκάθαρη πολιτική καταδίκη ειδικά από την ελληνική πολιτική σκηνή όλων των αποχρώσεων (όχι και όλων, ένα "μικρό" ελληνικό κόμμα που κινείται στις παρυφές των άκρων αντιστέκεται στην Pax Republica...). Γιατί η ντουλάπα της ελληνικής πολιτικής σκηνής κρύβει ακόμα πολλούς σκελετούς. Ας ξετρυπώσουμε λοιπόν, με αφορμή το άρθρο του Έθνους, μερικούς από αυτούς. Μεταξύ άλλων, γράφει το κυριακάτικο (25/04/2010) Έθνος:
Σε νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης που κατατέθηκε στη Βουλή, με ειδική ρύθμιση καταργείται διάταξη νόμου του 1959, που προέβλεπε την αναστολή διώξεων Γερμανών εγκληματιών πολέμου. Πρόκειται για συστημένο προς τον Αλόις Μπρούνερ, τον αποκαλούμενο «χασάπη της Θεσσαλονίκης», ο οποίος τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ‘90 ζούσε στη Συρία. [...] Η σημερινή τροπολογία δίνει το πράσινο φως στο Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο να ζητήσει πλέον την έκδοσή του, ή τουλάχιστον να γίνει η δίκη του, έστω και... κατόπιν εορτής. [...] Παρά τις εκκλήσεις του ΚΙΣ στους εκάστοτε υπουργούς Δικαιοσύνης, εξακολουθεί να ισχύει ο νόμος του 1959 βάσει του οποίου γλίτωσε την καταδίκη και απελάθηκε... ασφαλής ο διαβόητος Μαξ Μέρντεν. Είχε συλληφθεί στην Ελλάδα το 1957 και καταδικάστηκε το 1959 σε 25 έτη. Ωστόσο μετά από έντονες πιέσεις και οικονομικούς εκβιασμούς της εύρωστης Δυτικής Γερμανίας η τότε ελληνική κυβέρνηση υπέκυψε και παραιτήθηκε από την ποινική δίωξη. Απέλασε τον Μέρντεν και τροποποίησε τη νομοθεσία, ώστε να «αναστέλλεται αυτοδικαίως πάσα δίωξις Γερμανών υπηκόων φερομένων ως εγκληματιών πολέμου», για να δικαστούν στη Γερμανία. Σύντομα αποδείχθηκε ότι τελικά δεν δικάστηκε ούτε ένας για εγκλήματα που έγιναν στην Ελλάδα.
Η αόριστη αναφορά σε μια κάποια "ελληνική κυβέρνηση" είναι ίσως λίγο ατυχής καθώς η περίπτωση του Μέρτεν συγκλόνισε τότε την πολιτική σκηνή και οδήγησε σε χρόνιες αντιπαραθέσεις, που ο αντίλαλός τους μέχρι σήμερα δεν έχει καταλαγιάσει εντελώς. Η κάποια "ελληνική κυβέρνηση" ήταν η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή (ΕΡΕ) της 11η Μαΐου 1958, που βγήκε χάρη σε ένα εντελώς άνισο (και υπαγορευμένο από τα Ανάκτορα και τις ευλογίες των Αμερικανών) πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα αλλά και την τρομοκρατία των παρακρατικών ομάδων στην επαρχία εναντίον στους αριστερούς της ΕΔΑ (του Γιάννη Πασαλίδη) που βγήκε δεύτερο κόμμα με 24,43% έναντι 41,17% της ΕΡΕ και 20,68% των Φιλελεύθερων (των Γ. Παπανδρέου και Σ. Βενιζέλου) και άλλων μικρότερων κομμάτων.
Το Σεπτέμβριο του 1958 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ ταξιδεύουν για επίσημη επίσκεψη στην Δυτική Γερμανία. Επιδιώκουν να εξασφαλίσουν πιστώσεις για έργα υποδομής και βιομηχανικές επενδύσεις καθώς και τη μεσολάβηση του καγκελάριου Αντενάουερ για την επίλυση του Κυπριακού. Εξασφαλίζουν 200 εκατομμύρια μάρκα με επιτόκιο 6% (κάτι μας θυμίζουν αυτά τα υψηλά επιτόκια...) και τη διείσδυση του γερμανικού κεφαλαίου (ίδε SIEMENS πχ) στην ελληνική αγορά, όχι όμως χωρίς ανταλλάγματα. Ζήτησαν την παύση κάθε δίωξης εναντίον των ναζί εγκληματιών καθώς πολλά πρώην μέλη τους βρίσκονται τώρα σε κορυφαίες θέσεις της πολιτικής και των επιχειρήσεων. Αλλά κυρίως, για να αποφυλακιστεί ο συλληφθείς πριν ένα χρόνο (1957) Μαξ Μέρτεν που είχε έρθει στην Ελλάδα για "επιχειρηματικούς λόγους". Κατά ορισμένες πηγές, ο Μαξ Μέρτεν ήρθε για να ανασύρει το κρυμμένο θησαυρό του από τις ληστευμένες περιουσίες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης όταν ήταν διοικητής Βορείου Ελλάδας στην Κατοχή.
Οι πιέσεις των Δυτικογερμανών οδήγησαν την κυβέρνηση Καραμανλή να καταθέσει τον Ιανουάριο του 1959 νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου» και ξεσπάει έντονη πολεμική στη Βουλή και στις εφημερίδες. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, βουλευτής των Φιλελευθέρων τότε, επικρίνει έντονα τον Αβέρωφ ότι υπέκυψε στις πιέσεις της γερμανικής κυβέρνησης, για να του απαντήσει ο τελευταίος πως «αι συνομιλίαι της Βόννης και οι οικονομικαί τοιαύται κατ' ουδένα τρόπον συνεδυάσθησαν με τους Γερμανούς εγκληματίας πολέμου» και ο υπουργός Δικαιοσύνης Καλίας να δηλώνει πως «πρέπει να παραμεριστούν τα εμπόδια διά την ανάπτυξιν των σχέσεών μας με τη Δυτική Γερμανία». Η ελληνική κυβέρνηση, δια του εισηγητή της πλειοψηφίας Β. Παπαρρηγόπουλου, δήλωσε πως ο Μαξ Μέρτεν θα εξαιρεθεί από το νομοσχέδιο και θα δικαστεί από τα ελληνικά δικαστήρια. Αυτή η παραχώρηση δεν ικανοποιεί την αντιπολίτευση - κυρίως την ΕΔΑ - και τα θύματα της Κατοχής, που δυσπιστούσαν δικαίως για την ειλικρίνεια της κυβέρνησης. Διότι εκείνη την εποχή ο Μανώλης Γλέζος ήταν καταδικασμένος σε θάνατο και οι αριστεροί ακόμα εκτοπίζονταν στα νησιά.
Ο Ηλίας Τσιριμώκος, της Δημοκρατικής Ένωσης, τονίζει το επιχείρημα με τους Έλληνες φυλακισμένους για πολιτικά εγκλήματα για να λάβει την απάντηση από τον αντιπρόεδρο Παναγιώτη Κανελλόπουλο (αργότερα αρχηγό της ΕΡΕ και πρωθυπουργό μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη και τη φυγή του Καραμανλή στο Παρίσι) πως τα αδικήματα των Ελλήνων δεν αμνηστεύονται γιατί δεν έγιναν σε ατμόσφαιρα ανωμαλίας αλλά με εντολή κόμματος από Έλληνες σε βάρος της Ελλάδας κι όχι από Γερμανούς κατά ξένης χώρας! Αλλά η μεγάλη γκάφα, που θα εξάψει ακόμα περισσότερο τα πνεύματα στη Βουλή, δεν αργεί να έρθει. Όταν ο βουλευτής της ΕΔΑ Β. Εφραιμίδης αναφέρεται στις διαμαρτυρίες του Συλλόγου Θυμάτων Καλαβρύτων για το νομοσχέδιο, ο Π. Κανελλόπουλος απαντά ότι «κατέχεται υπό βαθείας ευλαβείας έναντι των θυμάτων των Καλαβρύτων, αλλά αι σφαγαί των Καλαβρύτων προεκλήθησαν ως αντίποινα δια φόνους Γερμανών και μάλιστα αιχμαλώτων...»!!Τελικά, μετά από έντονες αντεγκλήσεις, το νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου» ψηφίζεται από την κυβερνητική πλειοψηφία (Ν.Δ.4016/59) κι έτσι όσοι Γερμανοί ναζί κρατούμενοι υπάρχουν στις ελληνικές φυλακές μπορούν να αποφυλακιστούν και να απελαθούν. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, σε αντίθεση με την πρόταση εξαίρεσης, υποστήριξε ανοιχτά πως ο Μέρτεν πρέπει να απελαθεί και να παραδοθεί στη χώρα του.
Όμως τα δεινά για την κυβέρνηση Καραμανλή δεν σταματούν εδώ. Ο Μαξ Μέρτεν, από τη φυλακή, αποκαλύπτει πως η σύζυγος του υπουργού Εσωτερικών Δημήτρη (Τάκο) Μακρή, η Δοξούλα Λεοντίδου, ήταν προσωπική του γραμματέας στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια της Κατοχής και την κάλεσε ως μάρτυρα υπεράσπισης στη δίκη του! Το σκάνδαλο θα λάβει αργότερα ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις όταν ο Μέρτεν καταδικαστεί σε 25 χρόνια κατά συγχώνευση και θα "ωφεληθεί" αργότερα με την σκανδαλώδη απέλασή του στη Δυτική Γερμανία.Το Σεπτέμβριο του 1960, η γερμανική εφημερίδα Ηχώ του Αμβούργου και το περιοδικό Σπίγκελ δημοσιεύουν αφηγήσεις του Μαξ Μέρτεν σύμφωνα με τις οποίες ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Δημήτρης Μακρής, η σύζυγός του Δοξούλα Λεοντίδου και ο Γεώργιος Θεμελής, νομάρχης Πέλλας κατά την Κατοχή και υφυπουργός Άμυνας επί κυβέρνησης Καραμανλή, ήταν έμμισθοι πληροφοριοδότες των γερμανικών αρχών κατοχής και λάμβαναν τις αμοιβές από τις κατασχεμένες περιουσίες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Ο σάλος που ξεσπάει απλώνεται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και πολλές αμερικανικές εφημερίδες αφιερώνουν άρθρα στο θέμα φέρνοντας σε δυσχερή θέση το Στέητ Ντηπάρτμεντ που στήριζε ανοιχτά την κυβέρνηση Καραμανλή. Η δυτικογερμανική κυβέρνηση εκφράζει τη λύπη της μετά από έντονα ελληνικά διαβήματα και δεν τόλμησε να λάβει παραπέρα σαφή θέση κρατώντας τις αποστάσεις. Για να αποδείξει τους ισχυρισμούς του ο Μέρτεν στους Έλληνες δημοσιογράφους, τους δείχνει το ενυπόγραφο λεύκωμα με αναμνηστικές φωτογραφίες που του χάρισε η Δοξούλα Λεοντίδου όταν αυτή, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, δούλευε μαζί του στη γερμανική διοίκηση στη Θεσσαλονίκη στην Κατοχή.
Ο Μακρής και ο Θεμελής υποβάλλουν μηνύσεις στα... ελληνικά δικαστήρια, λες και ο Μέρτεν θα ήθελε να ξανακατέβει στην Ελλάδα. Ο Καραμανλής κρατάει αποστάσεις με ελάχιστες πλην όμως σαφείς ανακοινώσεις κατά του Μέρτεν και ο πολιτικός κόσμος διχάζεται. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι κατηγορίες κατά του Κωνσταντίνου Καραμανλή παραμένουν μέχρι σήμερα αναπόδεικτες και κατά πάσα πιθανότητα οι δηλώσεις Μέρτεν ήταν προϊόντα πολιτικού εκβιασμού. Για τους υπόλοιπους οι ενδείξεις είναι πολλές και σαφείς για να αγνοηθούν και θεωρείται μέχρι σήμερα ότι υπάρχουν σπέρματα αλήθειας για τους συγκεκριμένους πολιτικούς της ΕΡΕ, πως ήταν συνεργάτες των ναζί και δωσίλογοι.
Εξάλλου από κείνη την κατακλείδα, το 1960 που ξεσπάει το τελευταίο σκάνδαλο, βρισκόμαστε ένα χρόνο πριν τις εκλογές της βίας και της νοθείας και τρία χρόνια από τη δολοφονία του Γρηγορίου Λαμπράκη...
Οι άρχοντες της "δημοκρατικότατης" ΕΡΕ, από δεξιά: Δημήτρης (Τάκος) Μακρής, Κ. Καραμανλής και Παναγιώτης Πιπινέλης, μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών της... χούντας.
Φωτογραφίες
1η. Ο Μαξ Μέρτεν με τον δικηγόρο του κατά τη διάρκεια της δίκης
2η. Ο Μαξ Μέρτεν κι ένα όργανο (μπουζούκι είναι, θα σας γελάσω...)
3η. Ο "μέγας δημοκράτης" και δεινός κομουνιστοφάγος Παναγιώτης Κανελλόπουλος
4η. Ο Δημήτρης (Τάκος) Μακρής με τον Γιούρι Γκάγκαριν
Βιβλιογραφία
Σπύρος Λιναρδάτος, από τον Εμφύλιο στη Χούντα, γ' τόμος, εκδ. Το ΒΗΜΑ
Σπύρος Κουζινόπουλος, υπόθεση Αλόις Μπρούνερ, εκδ. Ιανός
Διαδίκτυο
Το επίκαιρο άρθρο του Έθνους, 25/04/2010
Σχετικό επίκαιρο άρθρο από την Καθημερινή, 13/04/2010
Το σκάνδαλο Μαξ Μέρτεν, Τα ΝΕΑ, 21/12/1999
1960: Συγκλονίζει η υπόθεση Μαξ Μέρτεν, Ριζοσπάστης, 16/10/2001
Μια παλιά ιστορία που εξηγεί γιατί είμαστε ανιστόρητοι, Κουτί της Πανδώρας, 26/02/201
Ο δράκος που φυλάει τον θησαυρό του Μέρτεν, το ΒΗΜΑ, 08/08/2000
Bρέθηκαν τα λύτρα του Mέρτεν, τα ΝΕΑ, 08/10/2005
Ο Ιός
1. Μην ενοχλείτε την Ακαδημία, με το κείμενο του Χάγκεν Φλάισερ "Ο σωφρονισμός της μνήμης", 07/04/2007
2. Μια νέα υπόθεση Μέρτεν
Bρέθηκαν τα λύτρα του Mέρτεν, τα ΝΕΑ, 08/10/2005
Ο Ιός
1. Μην ενοχλείτε την Ακαδημία, με το κείμενο του Χάγκεν Φλάισερ "Ο σωφρονισμός της μνήμης", 07/04/2007
2. Μια νέα υπόθεση Μέρτεν
Ιστολόγια
Η υπόθεση Καραμανλή-Μέρτεν, ιστολόγιο Σταυροβελονιά
Υπόθεση Μάξ Μέρτεν, ιστολόγιο Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
Το φονάζων πεδί και μια ιστορία που ξαναγίνεται (;) επίκαιρη, Νίκος Σαραντάκος