Το όραμα μιας ιδανικής κοινωνίας συγκινούσε πάντα τους ανθρώπους. Υπήρχε όμως συχνά μια διαφωνία για το τι συνιστά «ιδανικό», όσο και (κυρίως) για τα μέσα που οδηγούν σε αυτό. Κι ακόμα συχνότερα υπήρχε μια απόσταση ανάμεσα στις προθέσεις ή τα αρχικά σχέδια, και το τελικό αποτέλεσμα, το οποίο πολλές φορές θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και τραγικό.
Εάν όμως πραγματικά θέλουμε μια αλλαγή στη ζωή και την κοινωνία μας, νομίζω πως οφείλουμε πρώτα απ’ όλα να αναζητήσουμε τις βάσεις, τους θεμέλιους λίθους στους οποίους θα στηριζόμαστε, και με βάση τους οποίους θα κρίνουμε τον κόσμο και θα πορευόμαστε. Κι εδώ πολλά ίσως θα μπορούσε να προτείνει κανείς, πιστεύω όμως ότι οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν σε τρεις βασικές αρχές:
1) Ο ορθός λόγος (η λογική).
2) Η δημοκρατία.
3) Τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αναγνωρίζω κι εδώ δύο προβλήματα: πρώτον, ποια είναι η ακριβής σημασία της κάθε έννοιας• και δεύτερον, αν μπορούν να νοηθούν ανεξάρτητα η μία από την άλλη, ή αν με κάποιο τρόπο η μία υπάγεται στην άλλη. Οπωσδήποτε, ένας διάλογος σε αυτά τα προβλήματα μπορεί να ρίξει περισσότερο φως και να μας ωφελήσει.
Ακόμα όμως κι αν έχουμε μία γενική και ασαφή ιδέα για τις τρεις παραπάνω έννοιες, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε αν παραβιάζονται σε ορισμένες περιπτώσεις. Δεν είναι δύσκολο να βρούμε παραδείγματα όπου οι κυβερνήσεις παραβιάζουν τη λογική, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αντίστοιχα, μπορούμε να βρούμε παραδείγματα ή ιδέες όπου οι τρεις παραπάνω αρχές γίνονται σεβαστές.
Στην τελευταία αυτή κατηγορία ανήκουν κατά τη γνώμη μου τα τέσσερα βίντεο που θα σας παρουσιάσω. Τα τρία πρώτα είναι δημιουργίες του TheLeftLibertarian, ενός αμερικανού χρήση του youtube ο οποίος έχει κάνει πολύ καλή δουλειά, και τα βίντεό του δίνουν τροφή για σκέψη. Μεταφράζω τον όρο “Left Libertarianism” ως “αριστερή ελευθεριακότητα” (ελπίζω όχι αδόκιμα).
Οι θέσεις του πηγάζουν κυρίως από την αναρχική παράδοση, κι εκτός των άλλων φανερώνουν την κακοποίηση που ο όρος «αναρχία» έχει υποστεί στις μέρες μας (ακόμα ίσως κι από άτομα που την επικαλούνται), ώστε να κυριαρχεί σήμερα η εντύπωση ότι «αναρχικός = μηδενιστής που πετάει μολότοφ». Ωστόσο, η σκέψη του διατηρεί μία αξιοπρεπή ανεξαρτησία, και, το κυριότερο ίσως, δεν ξεδιπλώνεται ως κατήχηση, αλλά ως απόψεις που ζητάν από τον δέκτη να τις εξετάσει μόνος του και να αποφασίσει αν συμφωνεί ή όχι.
Και στα τρία βίντεο πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η έννοια της δημοκρατίας, κυρίως σε σχέση με το χώρο εργασίας. Στο πρώτο βίντεο προβάλλεται η περίπτωση όπου η δημοκρατία απουσιάζει σήμερα στους χώρους εργασίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους εργαζόμενους και την κοινωνία. Στο δεύτερο, εξετάζονται τα αποτελέσματα της δημοκρατίας στην εργασία, με αναφορά τόσο σε μελέτες όσο και σε παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο. Στο τρίτο, τέλος, προβάλλεται η ιδέα μιας κοινωνίας στην οποία η δημοκρατία διαποτίζει κάθε κοινωνικό θεσμό, και «απελευθερώνει» την έννοια της ελευθερίας από την κακοποίηση που αυτή υφίσταται στην κυρίαρχη σήμερα οικονομική σκέψη.
Και στα τρία βίντεο οι έννοιες λογική, δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, μοιάζουν να είναι τρεις πλευρές του ίδιου πράγματος, κάτι σαν την περίπτωση των πλατωνικών αρετών. Το βασικό όμως αξίωμα που θέτει είναι ο χρυσός κανόνας της ηθικής: συμπεριφέρσου στους άλλους, όπως θα ήθελες να συμπεριφέρονται σε σένα.
Εάν όμως πραγματικά θέλουμε μια αλλαγή στη ζωή και την κοινωνία μας, νομίζω πως οφείλουμε πρώτα απ’ όλα να αναζητήσουμε τις βάσεις, τους θεμέλιους λίθους στους οποίους θα στηριζόμαστε, και με βάση τους οποίους θα κρίνουμε τον κόσμο και θα πορευόμαστε. Κι εδώ πολλά ίσως θα μπορούσε να προτείνει κανείς, πιστεύω όμως ότι οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν σε τρεις βασικές αρχές:
1) Ο ορθός λόγος (η λογική).
2) Η δημοκρατία.
3) Τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αναγνωρίζω κι εδώ δύο προβλήματα: πρώτον, ποια είναι η ακριβής σημασία της κάθε έννοιας• και δεύτερον, αν μπορούν να νοηθούν ανεξάρτητα η μία από την άλλη, ή αν με κάποιο τρόπο η μία υπάγεται στην άλλη. Οπωσδήποτε, ένας διάλογος σε αυτά τα προβλήματα μπορεί να ρίξει περισσότερο φως και να μας ωφελήσει.
Ακόμα όμως κι αν έχουμε μία γενική και ασαφή ιδέα για τις τρεις παραπάνω έννοιες, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε αν παραβιάζονται σε ορισμένες περιπτώσεις. Δεν είναι δύσκολο να βρούμε παραδείγματα όπου οι κυβερνήσεις παραβιάζουν τη λογική, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αντίστοιχα, μπορούμε να βρούμε παραδείγματα ή ιδέες όπου οι τρεις παραπάνω αρχές γίνονται σεβαστές.
Στην τελευταία αυτή κατηγορία ανήκουν κατά τη γνώμη μου τα τέσσερα βίντεο που θα σας παρουσιάσω. Τα τρία πρώτα είναι δημιουργίες του TheLeftLibertarian, ενός αμερικανού χρήση του youtube ο οποίος έχει κάνει πολύ καλή δουλειά, και τα βίντεό του δίνουν τροφή για σκέψη. Μεταφράζω τον όρο “Left Libertarianism” ως “αριστερή ελευθεριακότητα” (ελπίζω όχι αδόκιμα).
Οι θέσεις του πηγάζουν κυρίως από την αναρχική παράδοση, κι εκτός των άλλων φανερώνουν την κακοποίηση που ο όρος «αναρχία» έχει υποστεί στις μέρες μας (ακόμα ίσως κι από άτομα που την επικαλούνται), ώστε να κυριαρχεί σήμερα η εντύπωση ότι «αναρχικός = μηδενιστής που πετάει μολότοφ». Ωστόσο, η σκέψη του διατηρεί μία αξιοπρεπή ανεξαρτησία, και, το κυριότερο ίσως, δεν ξεδιπλώνεται ως κατήχηση, αλλά ως απόψεις που ζητάν από τον δέκτη να τις εξετάσει μόνος του και να αποφασίσει αν συμφωνεί ή όχι.
Και στα τρία βίντεο πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η έννοια της δημοκρατίας, κυρίως σε σχέση με το χώρο εργασίας. Στο πρώτο βίντεο προβάλλεται η περίπτωση όπου η δημοκρατία απουσιάζει σήμερα στους χώρους εργασίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους εργαζόμενους και την κοινωνία. Στο δεύτερο, εξετάζονται τα αποτελέσματα της δημοκρατίας στην εργασία, με αναφορά τόσο σε μελέτες όσο και σε παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο. Στο τρίτο, τέλος, προβάλλεται η ιδέα μιας κοινωνίας στην οποία η δημοκρατία διαποτίζει κάθε κοινωνικό θεσμό, και «απελευθερώνει» την έννοια της ελευθερίας από την κακοποίηση που αυτή υφίσταται στην κυρίαρχη σήμερα οικονομική σκέψη.
Και στα τρία βίντεο οι έννοιες λογική, δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, μοιάζουν να είναι τρεις πλευρές του ίδιου πράγματος, κάτι σαν την περίπτωση των πλατωνικών αρετών. Το βασικό όμως αξίωμα που θέτει είναι ο χρυσός κανόνας της ηθικής: συμπεριφέρσου στους άλλους, όπως θα ήθελες να συμπεριφέρονται σε σένα.
Σε περίπτωση που δεν εμφανίζονται στo βίντεο οι ελληνικοί υπότιτλοι, πατήστε στο κάτω μέρος της οθόνης την ένδειξη “CC” κι επιλέξτε “ελληνικά”. Εάν εντοπίσατε τυχόν μεταφραστικό ατόπημα, επισημάνετέ το στα σχόλια να το διορθώσω (ευτυχώς, με την υπηρεσία υποτιτλισμού του youtube, αυτό είναι εύκολη υπόθεση).
[A very special thanks to Mars2O84 for his help.]
Η δουλειά είναι δουλεία (Work Sucks!)
(πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=6ArkJmUOIqM&feature=channel_video_title )
Για το βίντεο αυτό, ο δημιουργός του σχολιάζει:
Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του βίντεο είναι εμπνευσμένο από το άρθρο του Bob Black “Η κατάργηση της εργασίας”. Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ: http://www.zpub.com/notes/black-work.html Ή ακόμα καλύτερα, μπορείτε να το ακούσετε εδώ: http://www.audioanarchy.org/antiwork.html
Εργατική Αυτοδιαχείριση (Workers' Self-Management)
(πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=neNwAZSBMb0&feature=relmfu )
Για το βίντεο αυτό, ο δημιουργός του σχολιάζει:
Εάν δεν έχετε δει το ντοκιμαντέρ The Take, ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο, θα δείτε την εργατική αυτοδιαχείριση στην πράξη:
[δείτε το εδώ με ελληνικούς υπότιτλους]
Για το θέμα “συνεργασία vs. ανταγωνισμός” προτείνω το βιβλίο “No Contest: The Case Against Competition” . Ο συγγραφέας αποδομεί το μύθο ότι ο ανταγωνισμός είναι τάχα καλύτερος από τη συνεργασία, ερευνώντας πάνω από 500 μελέτες και δείχνοντας ότι σχεδόν σε κάθε περίπτωση η συνεργασία είναι πολύ καλύτερη.
Ένα θέμα που δεν κάλυψα είναι το πώς ξεκινά κανείς μία αυτοδιαχειριζόμενη εταιρία. Προφανώς, δεν υπάρχουν ισχυρά κίνητρα για κάτι τέτοιο. Σε μια αριστερή ελευθεριακή κοινωνία [Left-Libertarian society], οι κοινότητες και οι χώροι εργασίας συνδέονται στενά μεταξύ τους, έτσι το να ξεκινήσεις να λειτουργείς έναν συνεταιρισμό δεν αποτελεί πρόβλημα. Όμως δεν ζούμε σε μία τέτοια κοινωνία. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να ξεκινήσει μια τέτοια επιχείρηση, όμως δεν υπάρχει κίνητρο, πέρα από ανθρωπιστικούς λόγους. Κάποιοι έχουν προτείνει τον αναρχοσυνδικαλισμό. Εν συντομία, ο αναρχοσυνδικαλισμός χρησιμοποιεί τα συνδικάτα σε λαϊκή βάση.Βασικά, τα συνδικάτα συνδέονται με άλλα συνδικάτα και σχηματίζουν μια ομοσπονδία. Ως ένα βαθμό, τα συνδικάτα ξεκινούν απεργίες οδηγώντας τις επιχειρήσεις σε κλείσιμο. Μετά απ’ αυτό, οι εργάτες ξεκινούν οι ίδιοι να τις λειτουργούν. Αυτό ακριβώς συνέβη κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο.
Δεν είμαι υπέρ του ρόλου της κυβέρνησης, να όμως μια ακόμη άποψη: Αντί να κλείνουν τις αυτοκινητοβιομηχανίες, ο κόσμος θα μπορούσε να επιβάλει στην κυβέρνηση να τις παραδώσει στους εργάτες τους. Υπάρχουν κι άλλες απόψεις, αυτές πάντως είναι οι πιο δημοφιλείς.
Όραμα για μια ελεύθερη κοινωνία (Visions of a free society)
(πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=pjHTrwCstcM&feature=relmfu )
Ορισμένοι ίσως παραξενεύτηκαν που στο βίντεο αυτό εμφανίζεται μεταξύ άλλων και το Venus Project. Όπως εξηγεί ο ίδιος ο δημιουργός του, το προτείνει ως ιδέα όσον αφορά την αισθητική των πόλεων, παρολαυτά παραμένει επιφυλακτικός απέναντι στο όλο εγχείρημα. Κάτω από το βίντεο αυτό στο κανάλι του μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά τις απόψεις του.
Τέλος, το τέταρτο βίντεο ανήκει στον καθηγητή R. Wolff. Και αυτός προτείνει την εισαγωγή δημοκρατικών θεσμών στο χώρο εργασίας, απορώντας για τον παραλογισμό του να οριοθετούμε την δημοκρατία μέχρι την πόρτα έξω από τη δουλειά μας, και εξηγώντας εν συντομία πώς η σημερινή κρίση θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί, αν η διαχείριση των επιχειρήσεων ανήκε στους εργαζόμενους. Κι εδώ το τρίπτυχο «λογική-δημοκρατία-ανθρώπινα δικαιώματα» δείχνει να παίζει καθοριστικό ρόλο.
Τέλος, το τέταρτο βίντεο ανήκει στον καθηγητή R. Wolff. Και αυτός προτείνει την εισαγωγή δημοκρατικών θεσμών στο χώρο εργασίας, απορώντας για τον παραλογισμό του να οριοθετούμε την δημοκρατία μέχρι την πόρτα έξω από τη δουλειά μας, και εξηγώντας εν συντομία πώς η σημερινή κρίση θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί, αν η διαχείριση των επιχειρήσεων ανήκε στους εργαζόμενους. Κι εδώ το τρίπτυχο «λογική-δημοκρατία-ανθρώπινα δικαιώματα» δείχνει να παίζει καθοριστικό ρόλο.
Δημοκρατία στο χώρο εργασίας (Democracy in the Workplace)
(πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=UE9QpHFGIlg )
Για περισσότερες λεπτομέρειες, αξίζει να παρακολουθήσετε στο tvxs.gr τη συνέντευξη που έδωσε ο R. Wolff στη Νέλλη Ψαρρού.
Κι εδώ δύο δικά μας βίντεο με τον R. Wolff:
Λεφτά Υπάρχουν
Ανεργία: Το κόστος της οικονομικής κρίσης