Τυχαίνει ενίοτε, από σατανική ή αγαθή σύμπτωση, οι λαβές των συνειρμών να έρχονται σε μία εποχή που είμαστε παθιασμένοι με τη –στο μέτρο του δυνατού- εξαντλητική ενασχόληση με ένα θέμα.
- οι σχολές της Alliance Israellite Universelle
- το υπερσύγχρονο νοσοκομείο Χιρς,
- τα κοσμικά κτίρια - επαύλεις των Αλατίνι, Μοδιάνο, Φερνάντεζ, Μορπούργο, Σάλεμ κ.ά.,
- Το 1891 η Εβραϊκή Κοινότητα ιδρύει τους λαϊκούς συνοικισμούς του Βαρώνου Χιρς και της Καλαμαριάς και προικίζεται με μια αλυσίδα λαμπρών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, εγκαθιστώντας
ένα σύστημα αλληλοβοήθειας που όμοιό του δεν θα συναντήσουμε σε καμιά άλλη Κοινότητα της διασποράς. (Ορφανοτροφεία Καρόλου Αλλατίνι και Μάϊρ Αμποάβ, Νοσοκομείο Χιρς, Άσυλο Φρενοβλαβών, Γηροκομείο Σαούλ Μοδιάνο, κ.α.) - Η Κοινότητα διαθέτει επίσης πάνω από 30 μεγάλες συναγωγές, δεκάδες ευκτηρίους οίκους, σχολεία και τη μεγάλη παραδοσιακή σχολή "Ταλμούδ Τορά Αγκαδόλ
- Μετά τη Νεοτουρκική επανάσταση (1908) ιδρύεται η σοσιαλιστική οργάνωση Φεντερασιόν
Αυτή είναι μία φωτεινή πλευρά της πόλης που ανέκαμψε.
Λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό Στρατό, στα 1913, απογράφονται 61.439 Εβραίοι, 45.867 Τούρκοι, 39.936 Ελληνες και 10.600 κάτοικοι άλλων εθνοτήτων.
5 και 6 Αυγούστου 1917 (με το νέο ημερολόγιο 18 και 19 Αυγούστου), μια τρομαχτική 
πυρκαγιά, που ξεκινάει από παράγκα της οδού Ολυμπιάδος, θα σαρώσει ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα δομημένης έκτασης στο κέντρο, μεταβάλλοντας σε σωρούς από καπνισμένα ερείπια την άλλοτε μαυλιστική και κοσμοπολίτικη Θεσσαλονίκη. Περισσότερο θα πληγεί η εβραϊκή κοινότητα καθώς η πυρκαγιά θα αφήσει άστεγους 53.737 Ισραηλίτες. Σχεδόν όλες οι συναγωγές, ογδόντα προσευχητάρια, τα διοικητικά κτίρια της κοινότητας και της αρχιραβινείας, φιλανθρωπικά ιδρύματα, η Alliance Israellite και ακόμη δέκα εβραϊκά σχολεία χάνονται στις φλόγες.
1927. Ιδρύεται η ΕΕΕ, στην προ Πούλου και προ Μεταξά μορφή της. Για ποιο σκοπό; «... με στόχο της την "άμυνα του έθνους" απέναντι σε όλα εκείνα τα νεωτερικά ρεύματα που χαλούσαν την "προαιώνια τάξη" του τυπικού μικροαστού νοικοκύρη -όπως "η από του παγκοσμίου και εντεύθεν παρατηρουμένη έκλυσις των ηθών, η εν μέρει τάσις αρνήσεως της θρησκείας, η συνεχής υπονόμευσις της οικογενείας και πλήρης σχεδόν αδιαφορία περί την Εθνικήν υπόστασιν της Πατρίδος μας, ως επίσης και η εν Θεσ/νίκη και εν Μακεδονία εν γένει παρατηρηθείσα τάσις πάντων των οπωσδήποτε εγκατεστημένων ξένων στοιχείων, προς υπονόμευσιν παντός του Ελληνικού και εξυπηρέτησιν πάσης φύσεως ξένων συμφερόντων". (Αρχείο Φ. Δραγούμη – Γεννάδειος Βιβλιοθήκη)
Οι "τριεψιλίτες" εργάτες αναλάμβαναν, την υποχρέωση "απολύτου πειθαρχίας προς τας διαταγάς της διευθύνσεώς τους" και, γι' αυτό το λόγο, απολάμβαναν την εμπιστοσύνη των εργοδοτών της πόλης. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο όμως, του πολιτικού λόγου της ΕΕΕ ήταν όμως ο αντισημιτισμός -έκφραση σε μεγάλο βαθμό της διάθεσης των ελλήνων εμπόρων της πόλης να εκτοπίσουν από την πιάτσα τους εβραίους ανταγωνιστές τους.
Η ανάπτυξη της οργάνωσης και το αποκορύφωμα της θα έρθει τον Ιούνιο του 1931, με την
πυρπόληση της εβραϊκής φτωχογειτονιάς του Κάμπελ. "Πριν από το Κάμπελ", δηλώνει ανενδοίαστα ο συνήγορος της οργάνωσης στη δίκη των ηγετών της τον Απρίλιο του 1932, "η ΕΕΕ είχε 12 παραρτήματα και 3.000 μέλη, τώρα έχει 27 παραρτήματα κι 7.000 μέλη".
Ο Μεταξάς, αργότερα, εξανάγκασε την ΕΕΕ σε συγχώνευση με την ΕΟΝ. Η ΕΕΕ απορροφήθηκε 100% (όπως θα λέγαμε σήμερα) από τη Μεταξική οργάνωση «Νεολ(έρ)ας» και φυτοζωούσε εντός της.
Αυτή είναι μία σκοτεινή πλευρά της πόλης που παρήκμασε στο πνεύμα του «εθνικισμού».
Φεβρουάριος του 1943 οι ναζιστικές αρχές κατοχής περιορίζουν τους Εβραίους σε γκέτο. Οι περιουσίες τους κατάσχονται και το νεκροταφείο της κοινότητας βεβηλώνεται και καταστρέφεται.
14 Μαρτίου του 1943. Στα δικαστήρια της πόλης, εκδίδεται η απόφαση της από τις 13 Φεβρουαρίου 1943, δίκης του Σπυρίδη, του «αρχηγού» του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος Μακεδονίας Θράκης, και του Χερτούρα, της υπηρεσίας επισιτισμού για ένα μεγάλο σκάνδαλο, που σε περιόδους δημοκρατίας, θα είχε ταράξει συθέμελα την ελληνική κοινωνία και Πολιτεία.
Το ίδιο πρωί, σε άλλο σημείο της πόλης, επιβιβάζονται στην πρώτη αμαξοστοιχία, με προορισμό τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γεμανίας και της Πολωνίας (Αουσβιτς - Μπίρκεναου και Μπέργκεν Μπέλσεν). Θα αναχωρήσουν το επόμενο πρωί 15/3. Αναχώρησαν πάνω από 48.000 άνθρωποι μέχρι τις 7 Αυγούστου. Μόνο το 4% θα καταφέρει να επιζήσει από όσους αναχώρησαν.
Για την πρώτη αυτή μακάβρια «αποστολή» σε άλλο χώρο, ο έλληνας Λάσκαρης Παπαναούμ, διεκδικεί δάφνες για το ότι ήταν ο υπεύθυνος για την εκκίνηση αυτής της «διαδικασίας».
Παράλληλα, αρχίζει εργασία η ΥΔΙΠ (Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών) η οποία ιδρύθηκε μόλις μία εβδομάδα πριν, στις 7 Μαρτίου 1943 με τυπικό στόχο το κλείσιμο των καταστημάτων των διωχθέντων, την καταγραφή και καταμέτρηση των εμπορευμάτων και την παράδοση των κλειδιών μέχρι η υπηρεσία να όριζε τους νέους μεσεγγυούχους, για τον διορισμό των οποίων υπεύθυνη ήταν πάλι η ΥΔΙΠ όπως οριζόταν από τους ιδρυτές της.
Οι μη Εβραίοι κάτοικοι της πόλης (και ευτυχώς όχι όλοι), βρίσκουν μία λαμπρή ευκαιρία.
Όσοι είχαν οποιαδήποτε σχέση με τη Γερμανία ή και την Αυστρία έσπευδαν να επωφεληθούν της ευκαιρίας. Αυτό έκανε και η Ελένη Χ. με επιστολή της στον γερμανό επιθεωρητή τον Αύγουστο του 1943 όπως αναφέρει ο Στράτος Δορδανάς στο βιβλίο του « Έλληνες εναντίον Ελλήνων» αλλά και στα πρακτικά του συμποσίου της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικού Εβραϊσμού «Οι Εβραίοι της Ελλάδας στην Κατοχή»
Ο δε «Δ.Β.» διαμαρτυρόταν γιατί,
«...ενώ του είχε δοθεί προς «απογραφή ένα ισραηλίτικο μαγαζί στην οδό Ερμού και ο ίδιος είχε ξοδέψει «… πολλές ημέρες και πολύτιμον χρόνον» για αυτό, τελικά διορίστηκε κάποιος άλλος από τη γειτονιά «(...) όστις μου λέει να φύγεις, διότι ως πραγματογνώμων διορίσθη ο γαμβρός μου και θα προτιμηθή».
Επίσης, ο απηνής διώκτης, Παπαναούμ, τόσο αυτός ο ίδιος όσο και ο αδερφός του Ηφαιστίωνας, ανταμείφθηκαν δια χειρός Max Merten, με δύο μονάδες βυρσοδεψείων (τα μεγαλύτερα των βαλκανίων και ίσως της Ευρώπης) αφού δραστηριοποιούνταν στον τομέα του δέρματος προπολεμικά. Μαζί με αυτά και με άλλα καταστήματα «φιλέτα». Το ίδιο και ο Πούλος (με τα «παλληκάρια του» και την αρχηγία της ΕΕΕ Εθνικοσοσιαλιστικόν Κόμμα ΕΣΚ), ο Κυλινδρέας, ο Δάγκουλας ο Βήχος κ.α.
Τα παραπάνω αποτελούν μία σκοτεινή όψη της πόλης. Μία πολύ σκοτεινή όψη.
Μεταπολεμικά:
Το 1950, το νοσοκομείο Χιρς, μετονομάζεται σε «Ιπποκράτειο», το ίδιο και η οδός Χιρς, σε «Φλέμιγκ». Συμβολισμοί......
Ο Θανάσης Τριαρίδης, έγραφε τον Δεκεμβρη του 2004, στη «Μακεδονία»
Η μεταπολεμική Ελλάδα έκανε το κάθε τι να απαλείψει την μνήμη των Εβραίων από την
μέχρι πρότινος εβραιούπολη Θεσσαλονίκη. Τα Εβραίικα Μνήματα που βρισκόταν σε ολόκληρη την περιοχή του σημερινού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που είχαν βεβηλωθεί και καταστραφεί από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους (και δυστυχώς, όπως προκύπτει από το εξαιρετικό βιβλίο του Μπέρναρ Πιερόν «Εβραίοι και Χριστιανοί στην νεώτερη Ελλαδα», Εκδόσεις Πόλις, το αρχικά σχέδια απαλλοτρίωσης εκπονούνταν από την Ελληνική Διοίκηση καθ’ όλη την δεκατία του 1930), όχι μόνο δεν αποκαταστάθηκαν αλλά παρέμειναν για δεκαετίες σκαμμένοι λάκκοι –και οι πλάκες με τις εβραϊκές επιτύμβιες επιγραφές πλιατσικολογήθηκαν από τους «ηθικούς» Έλληνες ως οικοδομικό υλικό (ακόμη και σήμερα μπορεί να τις συναντήσει κανείς σε αυλές και πλακόστρωτα της Άνω Πόλης και των Σαράντα Εκκλησιών, αλλά και στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου).
Μήπως τελικά, ο αντισημιτισμός και η άρνηση της μνήμης πολιτών που υπέφεραν, βρίσκονται μέσα στο κύτταρο της πόλης;
Η άρνηση του δημοτικού Συμβουλίου για την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδας, περιόδου 40-45 εκτός από την άγνοια των μελών του (για να μη πούμε τίποτα χειρότερο) δείχνει και την στάση της πόλης μπροστά στην ίδια τη μνήμη της.
Η επανεξέταση, που επικαλείται ο δήμαρχος, μόνο μειδίαμα προκαλεί.
____________________________
ΥΓ:
Διαβάστε και δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα που αναδημοσιεύει το ΕΠΣΕ:
- «Το πολύ το ‘ολοκαύτωμα’ βλάπτει σοβαρά το ίδιο το ‘Ολοκαύτωμα’»
- «Το ‘πρόβλημα του κακού’ στη μεταπολεμική Ευρώπη» (eng)
_____________________________
Παλιά σχόλια (111)