Κατάφορτη από μνήμες η μέρα της Πρωτομαγιάς. Η ημερομηνία αυτή συμβολίζει τους αγώνες εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη για μόνιμη, καθολική, δημιουργική και ικανοποιητικώς αμειβόμενη 8ωρη εργασία, για το δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο και στη νυχτερινή ξεκούραση. Στο αίτημα για την τριμερή κατανομή του 24ωρου ("Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο" ήταν το σύνθημα 80.000 ανθρώπων που δονούσε το Σικάγο εκείνη τη σαββατιάτικη Πρωτομαγιά του 1886) ήρθαν να προστεθούν και τα αιτήματα για συλλογικές συμβάσεις, ασφαλίσεις υγείας, άδειες και συνδικαλιστικές ελευθερίες στους χώρους εργασίας.
Στη μέρα της Πρωτομαγιάς συνοψίζονται οι μαχητικές διεκδικήσεις των εργατών και των εργαζομένων όλης της γης για το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή διαβίωση και όχι απλά για το "ξεροκόμματο" ενός αναξιοπρεπούς καθημερινού αγώνα επιβίωσης.
Μια τέτοια μέρα είναι φυσικό να έχει αποκτήσει στο πέρασμα των δεκαετιών βαρύνουσα σημασία για την ιστορική μας μνήμη. Όσο και αν προσπάθησαν ποικιλώνυμα καθεστώτα να αποστεώσουν τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς, άλλοτε με αναφορές στον "πρώτο εργάτη και αγρότη" (4η Αυγούστου) και άλλοτε υπερτονίζοντάς του μια ανάλαφρη φολκλόρ διάσταση παγανιστικής προέλευσης (ναζιστική Γερμανία), γεγονός παραμένει ότι το χρώμα της Εργατικής Πρωτομαγιάς ήταν πάντα το κόκκινο.
Κι αυτό γιατί από τους πρώτους πολύνεκρους εργατικούς αγώνες στο Σικάγο του 1886, μέχρι τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης το 1936, με τους 12 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες κατόπιν εντολής του δοτού πρωθυπουργού και μετέπειτα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, η Πρωτομαγιά είναι βαμμένη στο αίμα.
Για τη "δική μας" ιστορία, όμως, η ημέρα της Πρωτομαγιάς είναι φορτισμένη και με τη μνήμη μιας ακόμη ξεχωριστής και αλησμόνητης επέτειου: της εκτέλεσης 200 κομμουνιστών αιχμαλώτων την 1η Μαΐου 1944 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, από τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής.
Στην πλειοψηφία τους (περίπου 170), οι εκτελεσθέντες ήταν πρώην πολιτικοί κρατούμενοι στην Ακροναυπλία επί δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Οι υπόλοιποι ήταν εξόριστοι από την Ανάφη. Η "εθνική κυβέρνησις", λίγο πριν το βάλει στα πόδια μετά την κατάρρευση του μετώπου (το κομμάτι τουλάχιστον αυτής, που δεν έσπευσε αμέσως να γίνει το υπάκουο σκυλάκι των κατοχικών αρχών) έβαλε την τελευταία πινελιά στο έγκλημά της, παραδίδοντας τους κρατουμένους στους Ιταλούς κατακτητές. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, οι κρατούμενοι πέρασαν στη δικαιοδοσία των Γερμανών, οι οποίοι τους μετέφεραν στο Χαϊδάρι.
Λόγω της δολοφονίας ενός Γερμανού στρατηγού και τριών συνοδών του αξιωματικών στους Μολάους της Λακωνίας από τις αντιστασιακές δυνάμεις στις 27 Απριλίου του 1944, οι Ναζί οδήγησαν τους 200 κρατουμένους στο εκτελεστικό απόσπασμα ως αντίποινα.
Δέκα φορτηγά μετέφεραν τους κρατουμένους από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου μέχρι την Καισαριανή. Από τα σημειώματα που πρόλαβαν να αφήσουν οι μελλοθάνατοι προς τους συγγενείς, τους συναγωνιστές και τους αγαπημένους τους, πιστοποιούν τη βαθιά τους πίστη στην υπόθεση της ελευθερίας.
«Όταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά, δεν πεθαίνει ποτές» έγραψε στην πορεία του προς το θάνατο ο Μήτσος Ρεμπούτσικας. Ενώ ο Χανιώτης γεωπόνος Νίκος Μαριακάκης έγραψε κάτι που θυμίζει πολύ έναν άλλο πρωτεργάτη της ελευθερίας, τον Ρήγα Φεραίο-Βελεστινλή:
«Καλύτερα να πεθάνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά παρά να ζει σκλάβος».
Ανά είκοσι άτομα εκτελούνταν οι αιχμάλωτοι, γράφοντας μια από τις πιο αιματοβαμμένες σελίδες στην ιστορία της αντίστασης κατά του φασισμού.
Το σκοπευτήριο της Καισαριανής μεταβλήθηκε από εκείνη την Πρωτομαγιά του '44 σε μνημείο θυσίας και ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αυτό ήταν το ήθος των κομμουνιστών "εθνοπροδοτών" και αυτή είναι η παρακαταθήκη τους στον τόπο, έναντι αυτής των "υπερπατριωτών" αντιπάλων τους, που δεν δίστασαν να ντυθούν με γερμανική στολή (και λίγο αργότερα με αγγλική και αμερικανική) και να αιματοκυλίσουν τους συντοπίτες τους.
Οι απόγονοι των δεύτερων συνεχίζουν σήμερα να οργιάζουν, εβδομήντα χρόνια μετά την εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή. Άλλοτε φορώντας γαλάζιες γραβάτες, άλλοτε φορώντας μαύρες μπλούζες και άλλοτε καρφιτσώνοντας εθνικιστικές πουλάδες στο πέτο τους, διατηρούν άσβεστο το μίσος τους κατά όσων αντιστάθηκαν τότε στους βιολογικούς και ιδεολογικούς παππούδες τους.
Ας μισούν όσο θέλουν όμως. Η ιστορία δεν θα καταγράψει αυτούς, αλλά όσους αντιμετώπισαν τις σφαίρες τους με το κεφάλι όρθιο και τα μάτια ακάλυπτα.